Thực tế lâm sàng và các khuyến cáo y khoa quốc tế đã chỉ ra rằng: việc người bệnh và gia đình hiểu đúng, làm đúng trong chăm sóc hậu phẫu không những giúp rút ngắn thời gian nằm viện, giảm gánh nặng cho hệ thống y tế, mà còn cải thiện rõ rệt chất lượng sống về sau.

Dưới đây là năm nguyên tắc nền tảng trong chăm sóc sau mổ, những yếu tố đã được kiểm chứng về hiệu quả qua hàng nghìn ca bệnh và các nghiên cứu lâm sàng uy tín.

1. Vận động sớm - Vượt qua nguy cơ tiềm ẩn

Nằm bất động kéo dài sau mổ có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT), tắc mạch phổi, viêm phổi ứ đọng, suy giảm nhu động ruột, yếu cơ, rối loạn giấc ngủ và chậm liền vết thương. Những nguy cơ này đặc biệt cao ở người cao tuổi, người có bệnh lý nền hoặc sau các phẫu thuật kéo dài.

Nếu không có chống chỉ định từ bác sĩ, bệnh nhân nên được vận động nhẹ nhàng từ sớm. Các hình thức vận động bao gồm: thay đổi tư thế trên giường, tập thở sâu và ho có kiểm soát, ngồi dậy, và đi lại với sự hỗ trợ của nhân viên y tế hoặc người thân. Trước khi bắt đầu bất kỳ hoạt động nào, người bệnh cần được thăm khám và hướng dẫn cụ thể từ bác sĩ hoặc điều dưỡng phục hồi chức năng.

2. Dinh dưỡng hợp lý - Đòn bẩy hồi phục

Sau phẫu thuật, đặc biệt là các phẫu thuật bụng, hệ tiêu hóa cần thời gian để phục hồi chức năng. Việc ăn uống quá sớm hoặc không phù hợp có thể gây đầy hơi, buồn nôn, nôn, hoặc làm nặng thêm tình trạng liệt ruột sau mổ.

Người bệnh chỉ nên bắt đầu ăn khi đã có dấu hiệu nhu động ruột trở lại (xì hơi là một biểu hiện quan trọng). Chế độ ăn ban đầu nên là các món lỏng, dễ tiêu như cháo loãng, súp nhạt, nước ép không đường và ít chất béo. Nên tránh thực phẩm chiên xào, nhiều gia vị, lên men hoặc có hàm lượng chất xơ thô cao trong giai đoạn đầu. Ở các ca phẫu thuật tiêu hóa đặc biệt như mổ ruột, dạ dày hoặc tụy, chế độ dinh dưỡng cần tuân theo chỉ định cụ thể của bác sĩ chuyên khoa dinh dưỡng hoặc tiêu hóa.

3. Theo dõi và chăm sóc vết mổ giúp ngăn chặn nhiễm trùng

Nhiễm trùng vết mổ là một trong những nguyên nhân phổ biến khiến người bệnh phải tái nhập viện sau phẫu thuật. Các dấu hiệu cảnh báo nhiễm trùng bao gồm: vết mổ sưng nề, đỏ tấy, tiết dịch mủ hoặc máu, có mùi hôi, đau tăng lên bất thường hoặc sốt kéo dài trên 38°C.

Để phòng ngừa nhiễm trùng, vết mổ cần được giữ sạch, khô và thay băng theo đúng chỉ dẫn của nhân viên y tế. Người bệnh không nên tự ý tháo băng, bôi thuốc ngoài da hoặc dùng bất kỳ dung dịch nào lên vết mổ nếu chưa có chỉ định. Trong mọi trường hợp bất thường, cần báo ngay cho cơ sở y tế để được xử trí kịp thời.

4. Tuân thủ điều trị: Đúng thuốc, đúng liều, đúng thời điểm

Sau mổ, người bệnh thường được kê đơn thuốc bao gồm thuốc giảm đau, kháng sinh, thuốc chống đông, thuốc bảo vệ dạ dày hoặc nhuận tràng tùy thuộc vào loại phẫu thuật và tình trạng sức khỏe.

Việc tự ý bỏ thuốc khi thấy “khỏe hơn”, hoặc sử dụng thêm thuốc giảm đau, thuốc đông y, thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc có thể dẫn đến tương tác thuốc nguy hiểm hoặc làm che lấp triệu chứng biến chứng. Người bệnh cần tuân thủ nghiêm túc hướng dẫn của bác sĩ, uống thuốc đúng giờ, đủ liều và thông báo với nhân viên y tế nếu có dấu hiệu bất thường. Ngoài ra, cần cung cấp danh sách đầy đủ các loại thuốc và thực phẩm bổ sung đang sử dụng để tránh tương tác không mong muốn.

5. Tái khám đúng hẹn: Tiếp tục hành trình hồi phục an toàn

Giai đoạn hậu phẫu không kết thúc khi người bệnh xuất viện. Một số biến chứng như tụ dịch, áp xe, viêm sâu hoặc đau mạn tính sau mổ có thể khởi phát sau vài ngày đến vài tuần. Tái khám theo lịch hẹn là cơ hội để bác sĩ kiểm tra vết mổ, cắt chỉ, rút dẫn lưu (nếu còn), đồng thời phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường để can thiệp kịp thời.

Nếu người bệnh có dấu hiệu bất thường như đau tăng, sốt kéo dài, sưng vùng mổ hoặc mệt mỏi bất thường không nên chờ đến lịch tái khám mà cần đến bệnh viện sớm hơn.

Một ca phẫu thuật thành công không kết thúc tại phòng mổ. Sự hồi phục sau mổ là một quá trình chủ động, cần đến kiến thức, sự hợp tác và tinh thần trách nhiệm từ cả người bệnh lẫn gia đình. “Hiểu đúng - Làm đúng - Đồng hành đúng cách” là chìa khóa để hồi phục nhanh chóng và bền vững sau phẫu thuật. Đây không chỉ là trách nhiệm của đội ngũ y tế, mà còn là phần việc thiết yếu của người bệnh trên con đường giành lại sức khỏe và chất lượng sống.

Thành Tuyên